NOTKA INFORMACYJNA :
Tytuł zadania: Inwentaryzacja i dokumentacja fotograficzna przydrożnych kapliczek, krzyży i dzwonnic na Orawie
Ilustracja: Kamienna kaplica słupowa z rzeźbą Piety, 1824 r., Piekielnik
Organizatorzy pragną serdecznie podziękować wszystkim wolontariuszom oraz innym osobom z Orawy za współpracę i przekazane informacje.
Dofinansowanie:
Partnerzy zadania:
Gminne Centrum Kultury w Lipnicy Wielkiej
Orawska Biblioteka Publiczna w Jabłonce
Organizator zadania:
Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa
Koordynacja i konsultacje merytoryczne : dr hab. Ewa Kocój, prof. UJ
Nadzór merytoryczny (historyczno-artystyczny): dr hab. Agnieszka Gronek, prof. UJ
Inwentaryzacja obiektów na Orawie: Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój oraz wolontariusze
Autorzy tekstów: Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój
Fotografie: Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój
Projekt i wykonanie stron internetowych: Łukasz Kocój
Copyright by Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa, Kraków 2022
8. Kapliczka przydomowa pomalowana na ścianie budynku gospodarczego przed nią figura Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej, ok. 2020 r, [Obok domu nr 316]
Wygląd. Kapliczka przydomowa z kamienną figurą NMP, na tle pomalowanej ściany budynku gospodarczego. Wysokość figurki ok 1 metr. Stan bardzo dobry. Kapliczka. Biała Figurka NMP Niepokalanie Poczęta z rozłożonymi rękami, stojąca w półokrągłej niszy ze żłobionymi pasami poziomymi, postawiona na postumencie. Po prawej stronie anioł i kamienna duża donica z jasnego kamienia. Otoczenie. Tłem kapliczki jest ściana budynku gospodarczego, pomalowana na niebiesko z 12 złotymi gwiazdami. Figurka stoi w ogrodzie kwiatowym z roślinami wieloletnimi i jednorocznymi. Tradycja lokalna. Kwiaty surfinii w wiszących doniczkach
7. Kapliczka oszklona a na słupku, powypadkowa z figurą Matki Bożej Różańcowej, Ok. 2001 r. [Przy domu nr 282 A]
Wygląd. Kapliczka oszklona na metalowym słupku, z figurką Matki Bożej Różańcowej, obok tablica granitowa komemoracyjna. Wysokość kapliczki ok 2 metry. Stan dobry. Kapliczka. Oszklona, w metalowych ramkach, umieszczona na metalowym słupku. Biała metalowa konstrukcja, z czterospadowym, brązowym blaszanym daszkiem postawiona na metalowym słupku. Wewnątrz figurka Matki Bożej Różańcowej w białej sukni i płaszczu na głowie, również białym ze złotym wzorzystym obramowaniem, ze złożonymi modlitewnie rękami, stojącej na chmurze, przed stopami gołąbek. Przed słupkiem kapliczki granitowa płyta z krzyżem, zdjęciem zmarłego i inskrypcją o wypadku: Tu zginął 13.07.2000 o godz. 21 idący prawidłowo drogą Jarek Kapałka zabity przez pirata drogowego z Podszkla. Miał 17 lat. Otoczenie. Kapliczka stoi przy drodze, przed ogrodzeniem ogrodu posesji. Lipa z prawej strony. Tradycja lokalna. Wewnątrz skrzynki dwie lampki, malutka figurka Matki Bożej w białej sukni i niebieskim płaszczu z rozłożonymi rękami oraz białe kwiaty z tkaniny w brązowej doniczce. Lampiony.
6. Kapliczka oszklona wkomponowana w metalową konstrukcję z figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, lata 70. XX w., [Przy wjeździe na posesję nr 89]
Wygląd. Metalowa, konstrukcja z centralnie umieszczonym napisem BABKA. Do niej przymocowana niewielka metalowa oszklona kapliczka. Z tyłu szkło malowane. W środku figurka Matki Bożej Niepokalanie Poczętej w białej sukni i welonie, w niebieskim płaszczu, ręce rozłożone, postawiona na malowanej kuli ziemskiej. Przed nią sztuczne ozdoby i lampiony. Po prawej stronie rzeźba z blachy przedstawiająca siedzącą kobietę z prawą rękę zbliżającą do czoła w geście znaku krzyża. Wokół sztuczne i naturalne kwiaty. Otoczenie. Kapliczka nietypowa ze względu na oryginalną konstrukcję metalową oraz położenie bokiem do drogi przy wjeździe do wiaty garażowej. Tradycja lokalna. Liczne kwiaty, nasadzenia świadczą o opiece nad miejscem. Postawiona jako prośba do Matki Bożej o ochronę. Data 1978 związana jest z rokiem, w którym właściciel (mieszkający na Słowacji) zaczął przyjeżdżać z dziećmi odwiedzać swoją matkę.
5. Kapliczka wnękowa murowana z figurą Ukrzyżowanego, II poł. XX w., [naprzeciw domu 146a ]
Wygląd. Obiekt murowany na planie prostokąta, z dwoma wnękami od frontu. Główna wnęka zawiera drewniany krzyż z figurą ukrzyżowanego. Wysokość ok 4 m. Stan średni. Zewnątrz. Tynkowany, malowany na biało z dwiema wnękami; dach dwuspadowy, kryty gontem malowany na ciemny brąz. Zwieńczony metalowym krzyżem. Szczyt murowany, poniżej wnęka otynkowana na gładko, malowana na biało, w niej krzyż drewniany z metalową figurą Ukrzyżowanego. Po prawej stronie krzyża plastikowa figurka Serca Jezusowego, w biało-niebieskich szatach, odłamana prawa dłoń. Po lewej stronie czerwony sztuczne kwiaty. Wnęka główna. W dolnej wnęce drewniany brązowy krzyż z tabliczką białą IRNI(!) na szerokiej podstawie imitującej wzgórze Golgoty, figura Chrystusa w kolorze białym, korona cierniowa i włosy ciemne, broda i brwi niebieskie. Liczne uszkodzenia. U podstawy niewielka gipsowa figurka NMP Niepokalanie Poczętej w białym welonie i sukni, przepasanej złotą szarfą, płaszcz niebieski. Otoczenie. Znajduje się w pobliżu skrzyżowania ważnych dróg jedna do Podhala druga na północ do Podszkla. Kapliczka posadowiona na płycie betonowej. Tradycja lokalna. Z przodu i po obu stronach we wnęce sztuczne kwiaty i lampiony po świecach. Charakterystyczne wnękowe murowane kapliczki są typowe dla Piekielnika. Łącznie znajdują się tu 3 podobne obiekty, w tym jeden na cmentarzu w którym znajduje się cenna kamienna rzeźba z ok. 1794 r.
4. Murowana kapliczka wnękowa z figurą Ukrzyżowanego, XX w., [Naprzeciw domu 298c, droga Piekielnik – Załuczne]
Wygląd. Kaplica murowana, tynkowana, z podłużną wnęką z krucyfiksem, z daszkiem czterospadowym. Wysokość ok. 4 metry. Stan średni. Zewnątrz. Murowana na planie prostokąta, z kamienia łączonego zaprawą (widać w uszkodzeniach tynku), tynkowana chropowato, szara. Na krawędzi wokół wnęki ślady gwoździ. Wnęka. W ścianie frontowej prostokątna wnęka gładko tynkowana, malowana na biało, w niej brązowy drewniany krzyż, z figurą ukrzyżowanego Chrystusa, biały, włosy i broda czarne, ślad po koronie cierniowej, czerwone ślady krwi przy ćwiekach, titulus biały, czarny napis INRI. Figura wymaga pilnej renowacji. Otoczenie. Stoi przy drodze, pomiędzy drzewem brzozy po prawej stronie i wiśni ptasiej po lewej; na końcu wsi przy granicy ze wsią Załuczne. Tradycja lokalna. Pod krzyżem kwiaty sztuczne z tkaniny w kolorach białym, czerwonym i różowym postawione w doniczkach.
3. Kamienna kapliczka słupowa z rzeźbą Piety, 1839 r, Marta Rokicka [przed posesją nr 44]
Wygląd. Kamienna figura Piety na dwuczęściowym postumencie słupowym, na froncie z reliefem św. Nepomucena i napisem fundacyjnym, Wykonana z piaskowca. Polichromowana. Wysokość ok. 3m. Stan bardzo dobry. Pełnoplastyczna figura. Pieta horyzontalna, Matka Boża w koronie złoto czerwonej zwieńczonym złotym krzyżem. Ubrana w czerwoną suknię i niebieski płaszcz z białą podszewką na głowie, buty brązowe. Trzyma na kolanach ciało Syna, w kolorze cielistym, włosy i broda Chrystusa brązowe, perizonium białe. Figura nakryta jest metalowym łukowym daszkiem, zdobionym od frontu i pomalowanym na szaro. Postawiona na kapitelu. Postument, część górna. Kamienny filar z kapitelem bez polichromii, z płytkim reliefem św. Jana Nepomucena z małym krucyfiksem, stojącego na moście. Poniżej słabo czytelny napis: S. Joanes. Postument, część dolna. Niski blok z zaokrąglonymi brzegami. Napis fundacyjny od frontu lekko poczerniony: TUTO STATULU DALA VISTAVIT MARTA ROKICKA ROKU 1839 HONOREM RPC. Postument postawionym na grubej kwadratowej piaskowcowej płycie. Otoczenie. Kapliczka położona przy chodniku przy drodze wojewódzkiej. Tradycja lokalna. Od frontu kwiaty żywe sadzone w plastykowej brązowej skrzynce. Płyta obsadzona kwiatami wieloletnimi. Z tyłu za ogrodzeniem dwie tuje.
2. Kamienna kapliczka kolumnowa zwieńczona płaskorzeźbą Chrztu Pańskiego, 1833-1839 r, f. Jan Torgos [naprzeciw domu nr 311]
Wygląd. Przedstawienie Chrztu Pańskiego na dwuczęściowym postumencie słupowym. Wysokość ok. 3 m. Stan bardzo dobry. Figura. Scena Chrztu Pańskiego wyrzeźbiona współcześnie (1979 r.) w jasnożółtym piaskowcu pińczowskim, brak polichromii. Jezus ukazany z profilu po lewej stroni, powyżej Duch Święty w postaci gołębicy, św. Jan w przepasce biodrowej po prawej stronie, chrzci Chrystusa wodą z naczynia trzymanego w prawej ręce. W lewej trzyma metalowy krzyż z szatą na której widnieje data: 1982. Osłonięty z trzech stron metalową osłoną z daszkiem zwieńczonym krzyżem. Postument, część górna. Wysoki kamienny filar z płaskorzeźbionymi dwiema uskrzydlonymi główkami na kapitelu, pod nimi wmontowany metalowy hak. Niewielkie woluty u dołu. Z tyłu inskrypcja warsztatu: Belopo. Postument, część dolna. Kamienny blok z inskrypcją od frontu: Tuto Figure fundator Torgos Jon roku 1706 w oprofilowanej płycinie. Od tyłu i z boków obiektu brak widocznych zdobień i inskrypcji. Otoczenie. Kapliczka postawiona na skarpie, podejście do obiektu z boku. Tradycja lokalna. Kwiaty wieloletnie wokół płyty kamiennej. Miejsce odbywania procesji na Boże Ciało. Obok tablica granitowa, czarna z napisem objaśniającym różnice w datowaniu obiektu: Inskrypcja została wyryta podczas jednego z późniejszych remontów. Wprowadzono do niej fałszywą datę fundacji. Figurę tę fundował miejscowy gospodarz Jan Targos w latach 1833-1839 .
1. Kamienna kaplica słupowa z rzeźbą Piety, 1824 r., f. Matej Novak [w pobliżu domu nr 280A]
Wygląd. Kamienna rzeźba Piety na dwuczęściowym postumencie słupowym, z malowanym reliefem na froncie w części górnej i inskrypcją w dolnej części. Wykonana z piaskowca. Polichromowana. Wysokość ok. 2,5 m. Stan bardzo dobry. Pełnoplastyczna rzeźba Pieta horyzontalna, Matka Boża siedzi, czerwona suknia, niebieski długi płaszcz ze złotą lamówką okrywa głowę, brązowe buty. Trzyma na kolanach ciało Syna, w kolorze cielistym, włosy i broda ciemno brązowe, perizonium białe. Obie postacie mają korony w kolorze złotym i czerwonym. Figura nakryta jest szarym, metalowym łukowym daszkiem, zdobionym od frontu. Postument, część górna. Wysoki kamienny filar z kapitelem i nasadnikiem, na froncie trzonu relief przedstawiający św. Jana Nepomucena w ciemnoszarym birecie i sutannie, białej komży ze złotą lamówką u dołu i przy rękawach, jasnoszarej pelerynce, z brązowym krzyżem w prawej i zieloną palmą w lewej ręce. Boki bez zdobień, tył z inskrypcją: FECIT GEORGIUS BELOPOTOCKY. Postument, część dolna. Blok kamienny bez polichromii, z płyciną i napisem fundacyjnym: TUTO STATULU DAL VISTAVIT MATEJ NOVAK ROK 1824. Postawiony na płycie z piaskowca. Otoczenie. Figura stoi przy drodze wojewódzkiej, przed ogrodem posesji, kwiaty wieloletnie, iglaki. Po prawej stronie drewniana tablica z krótką informacją o kapliczce. Tradycja lokalna. Przed kapliczką kwiaty żywe w kolorze różowym w plastykowych donicach. Jest to najstarszy datowany obiekt w Piekielniku. Kiedyś odbywały się tu majówki i stawiano ołtarz w czasie procesji Bożego Ciała.
WYBRANE KAPLICZKI, KRZYŻE I DZWONNICE W PIEKIELNIKU
Zadanie obejmuje identyfikację i dokumentację wybranych przydrożnych kapliczek, krzyży, dzwonnic na terenie polskiej Orawy. W miejscowości Piekielnik zidentyfikowano 20 obiektów małej architektury sakralnej, w tym 3 kamienne figury na słupie, 1 krzyż kamienny słupowy, 2 kapliczki wnękowe, 5 kapliczek oszklonych, 3 kapliczki na słupku, 1 kapliczka drewniana, 1 krzyż i 4 kapliczki murowane lub na podmurówce. Najstarszymi obiektami są:. kamienna kaplica słupowa z rzeźbą Piety fundacji Mateja Novaka z 1824 r.; kamienna kapliczka kolumnowa zwieńczona płaskorzeźbą Chrztu Pańskiego fundacji Jana Torgosa z lat 1833-1839 oraz kamienna kapliczka słupowa z rzeźbą Piety fundacji Marty Rokickiej z 1839 r. Najwięcej kapliczek w tym rejonie poświęconych jest różnym przedstawieniom Matki Bożej, stare kamienne słupy z figurą Piety i Chrztu Pańskiego, a także krzyże i krucyfiksy i inne przedstawienia Chrystusa z różnych okresów. Do dokumentacji fotograficznej w ramach niniejszego zadania wybrano 8 obiektów, w tym 3 kamienne kapliczki słupowe z figurą, 2 kapliczkę wnękowe, 1 kapliczkę oszkloną, 1 kapliczkę na słupku, 1 kapliczkę z figurą na podmurówce. Dokumentacja przedstawia możliwie duże zróżnicowanie tematyczne, przestrzenne i czasowe obiektów w Piekielniku. Według informacji uzyskanych od mieszkańców miejscowości, kapliczki były otoczone powszechną czcią i pełniły ważną rolę w życiu codziennym tych wsi. Do niedawna stawiano ołtarze w czasie procesji z okazji Bożego Ciała. Przy wielu kapliczkach odprawiano majówki oraz nabożeństwa różańcowe w październiku. Kapliczki są nadal bogato ozdobione kwiatami sztucznymi i naturalnymi, a o ich otoczenie dbają kolejne pokolenia rodzin, na posesjach których stoją obiekty. Z projektu wyłączono obiekty małej architektury sakralnej znajdujące się na nekropoliach lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie, które były przedmiotem odrębnego projektu w roku 2021 oraz figury i krzyże znajdujące się bezpośrednio w otoczeniu kościołów.
Piekielnik
FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA
FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA
Skontaktuj się z nami:
Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa
e-mail: fundacjapd[at]protonmail.com
tel. +48 12 00000000
Copyright by FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA 2019-2020 – All rights reserved