NOTKA INFORMACYJNA :

Tytuł zadania:  Inwentaryzacja i dokumentacja fotograficzna przydrożnych kapliczek, krzyży i dzwonnic na Orawie
Ilustracja na stronie tytułowej zadania: Święty Sebastian, Roch i Rozalia. Kamienna kapliczka słupowa z figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej przy drodze nr  7, Chyżne.

Organizatorzy pragną serdecznie podziękować wszystkim  wolontariuszom oraz innym osobom z Orawy  za  współpracę i  przekazane informacje.

Dofinansowanie:

Partnerzy zadania:

Gminne Centrum Kultury w Lipnicy Wielkiej

Orawska Biblioteka Publiczna w Jabłonce

Organizator zadania:

Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa

Koordynacja i  konsultacje merytorczne : dr hab. Ewa Kocój, prof. UJ

Nadzór merytoryczny (historyczno-artystyczny): dr hab. Agnieszka Gronek, prof. UJ

Inwentaryzacja  obiektów na Orawie: Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój oraz wolontariusze

Autorzy tekstów:  Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój

Fotografie:  Lucyna Borczuch, Łukasz Kocój 

Projekt  i  wykonanie stron internetowych: Łukasz Kocój

Copyright by Fundacja  Przestrzenie Dziedzictwa, Kraków 2022

11. Kapliczka oszklona na podmurówce z figurą Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia, XX w.  [Przysiółek Bugaj, przy domu nr 264]

Wygląd. Kapliczka przydomowa, oszklona, z figurką Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej. Murowana,  wysokość około 2,5 metra.  Stan dobry. Witryna.  Z metalowym szkieletem, oszklona, z gipsową, współczesną figurką NMP Niepokalanie Poczętą, z rozwartymi ramionami, o twarzy i dłoniach koloru cielistego, na głowie ma biały krótki welon, luźno opadający na plecy. Ubrana w białą suknię z szeroką lamówką z gwiazdami koło szyi, przepasaną wąską szarfą z krótkimi końcami w kolorze zielonym  i niebieski płaszcz ze srebrnym wykończeniem brzegów, zarzucony na ramiona i plecy. Maria stoi na fragmencie globu i przydeptuje bosą stopą węża.  Postument. Szeroki słup murowany  z cegieł, malowany na biało, stojący na szerszej podwójnej podmurówce z cegieł. Otoczenie. Wewnątrz ogrodzenia przy wejściu do domu. Teren wokół kapliczki wyłożony jest częściowo szarą kostką, część zalana betonem.  Lokalna tradycja. Koło figurki zamocowano pręt, owinięty teraz srebrną folią aluminiową, do którego przymocowano girlandę z kwiatów sztucznych z tkaniny w kolorze bladoróżowym. Na głowie Matki Bożej położono wiązkę długich włosów anielskich, luźno zwisających aż do jej stóp. Niegdyś dochodziły tu procesje Bożego Ciała.

9. Kapliczka oszklona z figurą Serca Jezusowego, 1990 r.,  [W ogrodzie posesji nr 193]

Wygląd. Współczesna kapliczka przydomowa, murowana, oszklona, z figurą Jezusa z Gorejącym Sercem. Wysokość około 2,5  metra. Stan obiektu bardzo dobry. Oszklona kapliczka. Główna część w formie witryny, oszklonej ze wszystkich stron. Drzwiczki od frontu, zamykane na metalowy zatrzask. Wewnątrz duża figura Jezusa z Gorejącym Sercem. Postać o cielistej twarzy i dłoniach, czarnych włosach i brodzie, ubrana w białą tunikę ze złotą lamówką pod szyją i na pasie. Brązowy płaszcz ze złotą lamówką i kremową podszewką przerzucony przez lewe ramię. Palcem wskazującym lewej dłoni z czerwonym śladem po gwoździu, Jezus wskazuje na relief z czerwono malowanym sercem z czarną koroną cierniową i złotym płomieniem, otoczonym złotymi wąskimi promieniami. Druga ręka wyciągnięta przed siebie w dół, dłoń z czerwonym śladem po gwoździu.  Witryna postawiona na murowanym postumencie i nakryta czteropołaciowym daszkiem na drewnianej brązowej więźbie, z masywną okrągłą sterczyną, u góry pokryty czerwoną onduliną. Postument. Kapliczka stoi na murowanym wysokim filarze z cegły, malowanym na biało, postawionym na płycie nieco szerszej od postumentu, również malowanej na biało. Postument współgra ze słupami płotu otaczającego posesję. Położenie. Przy drodze. Wkomponowana w ogród posesji od frontu, na ogrodzeniu powieszony różaniec. Żywa tradycja. U stóp Jezusa girlanda ze sztucznych kwiatów, z tkaniny w kolorze żółtym. Kapliczka jest w nocy oświetlona. Stoi na trawniku starannie utrzymanym, obsadzonym iglakami i kwiatami jednorocznym. Podczas procesji Drogi Krzyżowej,  jest tu jedna ze stacji. Tutaj stawia się także ołtarz na Boże Ciało. Procesje przechodzą tutaj co kilka lat. Kapliczkę wybudował fundator na życzenie dawnej właścicielki obejścia. W tym miejscu stał drewniany dom, w którym mieszkali dawni właściciel posesji, siostra jego matki i jej mąż, którzy wychowywali obecnego właściciela od wczesnego dzieciństwa. Do śmierci mieszkali w swoim domu,  mieli życzenie, aby po ich śmierci dom wyburzyć i na tym miejscu postawić kapliczkę. To jest druga kapliczka, pierwsza była mniejsza.

8. Betonowy krucyfiks z figurką Matki Bożej we wnęce, 1941 r., f. Jan i Janina Kubica, [Przy domu nr…]

Wygląd. Kapliczka betonowa, słupowa, lastrykowa, zwieńczona krzyżem z metalową figurką. Trzyczęściowy, betonowy postumentu posadowiony na niskim betonowym cokole. W najwyższej części wnęka z gipsową figurką Matki Bożej z Lourdes.  W kolejnych inskrypcje. Wysokość około 3 metrów. Stan obiektu dobry. Krzyż betonowy.  Masywny krzyż betonowy z napisem INRI, czarnymi literami z niewielką, metalową srebrną figurką Jezusa Ukrzyżowanego postawiony na niewysokim podium. Postument, część górna. Filar zwężający się do góry z niewielkim kapitelem i wydatnym zwężającym się szerszym, uskokowym abakusem. Od frontu wąska wnęka zakończona trójkątnie, oszklona z czarnym malowanym obramowaniem. We wnęce gipsowa figurka Matki Bożej z Lourdes o jasnej karnacji, w białej sukni ze złotą lamówką koło szyi, przepasanej szeroką niebieską szarfą, kremowym długim welonem ze złotymi lamówkami na brzegach, założonym na głowę, zwisającym swobodnie do ziemi. Matka Boża ma złożone ręce, stoi na ozdobnym białym cokoliku z napisem. Nad wnęką  czarna łukowo zgięta gałązka. Postument, część dolna. Trójschodkowy z inskrypcją malowaną czernią, od frontu na dwóch wyższych stopniach.  Otoczenie. Kapliczka ogrodzona łańcuchami przymocowanymi do czterech słupków, teren wyłożony szarą betonową kostką, z podwójnym białym pasem wokół. Wykonał to ok. 2012 obecny właściciel.  Lokalna tradycja.  Girlanda ze sztucznych zielonych i żółtych kwiatów wokół krzyża. Dawniej ustawiany był tu ołtarz podczas procesji Bożego Ciała, a kobiety z dziećmi odprawiały tu majówki oraz czytały przepowiednie Sybilli. Kapliczkę postawiło rodzeństwo ku pamięci ojczyma. Ich matka wyszła za mąż w Suchej Horze, a gdy ojciec zginął na wojnie,  wróciła do domu rodzinnego. Tu wyszła powtórnie za mąż, wszyscy troje byli bardzo dobrze traktowani przez drugiego męża. Pasierbowie z wdzięczności za wsparcie ich w trudnym okresie życia postawili tę kapliczkę.

7. Drewniana dzwonnica z oszkloną wnęką z  figurą Matki Boskiej Częstochowskiej, XIX/XX w., figura 1778 r., [Naprzeciw domu nr 28]

Wygląd. Drewniana dzwonnica z kamienną figurą Matki Bożej Częstochowskiej w oszklonej wnęce. W środku dzwon  i  ołtarzyk z licznymi  dewocjonaliami. Wysokość: kilkanaście metrów. Stan bardzo dobry. Dzwonnica na zewnątrz. Brązowa, drewniana konstrukcja słupowo ramowa, szalowana deskami pionowo, fragmentarycznie poziomo, nakryta brązowym czterospadowym, blaszanym daszkiem, z metalowym krzyżem. U góry otwory z czterech stron, białe ramy. Dzwonnica wewnątrz. U góry dzwon ze sznurem sięgającym dołu budowli.  Drewniana dwuczęściowa drabina. Pośrodku duży ołtarz przykryty białym obrusem z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Powyżej różaniec. Poniżej kolejne obrazy święte i krucyfiks. Na ścianach liczne obrazy i krzyże, w tym krzyż drewniany oklejony muszelkami ślimaków oraz drewniany różaniec. Figura we wnęce. Oszklona wnęka w południowej ścianie  Wyłożona białą tkaniną, na niewielkim, białym podeście z inskrypcją: S. MARIA Czestochovensis 1778, umieszczono malowaną kamienną figurę Matki Bożej Częstochowskiej z Dzieciątkiem.  Ciała w kolorze cielistym,  brwi brązowe, niebieskie oczy, usta ciemnoczerwone. Złote korony, otoczone podwójnymi nimbami: słonecznym białym wpisanym w okrągły – złoty. Dzieciątko z  jasnobrązowymi włosami, w białej tunice zdobionej w złoty, wypukły gwieździsty deseń, ze złotymi podwójnymi lamówkami przy szyi i rękawach. W lewej dłoni trzyma niebieską księgę ze złotym krzyżem, prawą wznosi w geście błogosławieństwa. Maria w pastelowej jasnoróżowej tunice z podwójną złotą lamówką przy szyi i rękawach, z płaszczem  ciemnobłękitnym z żółtą podszewką, przykrywającym włosy, zdobionym złotymi gwiazdami i złotymi lamówkami przy brzegach. Obok figurka Matki Bożej Ludźmierskiej. Położenie. Przy drodze. Od frontu zadbany ogródek ogrodzony metalowym płotkiem.  Tradycja lokalna. Nisza udekorowana girlandą ze sztucznych białych i kremowych kwiatów oraz różowymi storczykami w doniczkach. Na zewnątrz girlanda ze sztucznych białych kwiatów. Po bokach wnęki dwa białe bukiety. Dzwon nadal wzywa do modlitwy za zmarłego. Używany także do rozpędzania chmur burzowych. Podczas procesji Drogi krzyżowej, znajdowała się tu stacja drogi krzyżowej i ołtarz w czasie procesji Bożego Ciała. 

6. Kamienny  krucyfiks na słupie,  1889 r., f. Ondrej Strbjak,  [W lesie w pobliżu potoku Jeleśnia, ok 2 km od zabudowań Chyżnego]

Wygląd. Kamienny krucyfiks  na dwuczęściowym postumencie słupowym, z reliefem Matki Bożej Siedmiobolesnej na trzonie filara.  Niżej inskrypcja fundatora. Wysokość kapliczki około 3 metry. Obiekt wykonany z piaskowca. Polichromowany. Z postumentu odpada miejscami tynk, stan średni.  Rzeźba krucyfiksu. Krzyż bez polichromii z białym titulusem, z  literami I.N.R.I. Prawie pełnoplastyczna rzeźba Chrystusa w kolorze cielistym,  z brązowymi włosami i brodą, jasnobrązową koroną cierniową na głowie. Za głową trzy potrójne promienie złotego nimbu . Stopy i ręce przybite gwoździami. Rana w prawym boku. Ślady krwi w kolorze czerwonym. Na podstawie od frontu złota rozeta. Nakryty blaszanym daszkiem. Postument, część górna.  Od frontu, w niszy płaskorzeźba Matki Bożej Siedmiobolesnej, w wyraźnym kontrapoście, ze złożonymi na piersiach dłońmi i pochyloną ku lewemu ramieniu głową. Jej twarz i dłonie w  kolorze cielistym, włosy i jedna brew jasnobrązowe, w miejscu drugiej brwi i oka okrągłe wgłębienie. Suknia koloru złotego, długi biały płaszcz na głowie, przerzucony przez lewe ramię. Buty jasnobrązowe.  U góry, ponad niszą umieszczono siedem złotych mieczy. W dole, z boku słupa ozdobne woluty, częściowo ze śladami białej polichromii. Postument, część dolna.  Niski blok kamienny posadowiony na kamiennej płycie.  Od frontu biały napis fundacyjny: KU CTI A CHVALE KRISTU JEZISI A BOLESNEI PANI MARII TENTO KRIŻ ONDREJ STRBJAK VIFUNDOVAL R 1889 FUNADTIC DAL RIMSKICH 10 R.C.DO KASI KOSTOLNEI 1866.  Otoczenie. Położona w lesie przy drodze prowadzącej  na Słowację, szlak przemytniczy. Kapliczka ogrodzona metalowym zielonym płotem. Żywa tradycja.  Po bokach sztuczne białe i różowe  kwiaty. Na głowie Marii długi drewniany różaniec sięgający stóp. Płot ozdobiony dookoła girlandą z niebieskimi kwiatami z tkaniny. Przed cokołem duża kompozycja z ciemnoczerwonych kwiatów. W pobliżu górnego młyna, w którym niegdyś mieszkańcy Chyżnego mielili zboże. Wg tradycji zbójnicy zakopali tu pieniądze, za które kupiono pierwszy kościół w Chyżnem.

5. Kapliczka kamienna słupowa zwieńczona figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, 1903  r., Jano Tisoncik,  [Naprzeciw domu nr 196]

Wygląd. Kamienna figura postawiona na filarze zawierającym dwa reliefy.  W dolnej części trzonu - inskrypcja fundatora. Boczne ściany zdobione rozetami. Wysokość kapliczki około 3,5 metra. Polichromowany, z piaskowca. Z postumentu odpada tynk, widoczne ubytki kamienia i łuszcząca się farba. Wymaga pilnej konserwacji, stan średni. Pełnoplastyczna figura. Figura NMP Niepokalanie Poczętej. Rozpuszczone brązowe włosy, z tyłu zdobiona podwójną białą wstęgą. Odkryte części ciała w kolorze cielistym w odcieniu różowym.  Oczy niebieskie, usta czerwone. Ubrana w białą tunikę i jasnoniebieski płaszcz, spięty pod szyją złotą klamrą. Ręce złożone do modlitwy, stoi na globie, prawą stopą depcząc głowię brązowego węża. Figura przykryta ceglastoczerwonym, czterospadowym, blaszanym daszkiem, zwieńczonym złotym krzyżem. Postument część górna. Kapitel w formie ściętej kostki. Od frontu, od góry płaskorzeźbione  główki dwóch aniołków; poniżej  w arkadowej niszy reliefowa postać prawdopodobnie św. Jana, patrona fundatora, stojąca na brązowej podstawie.  Włosy brązowe, twarz, dłonie i stopy koloru cielistego, biała tunika i płaszcz zielony z jaśniejszą podszewką. Po bokach trzonu znajdują się resztki reliefów rozetek, na odpadającym tynku, tył gładki. Postument, część środkowa. Niski, prostopadłościenny blok, od frontu napis fundacyjny: KU CTI A CHVALE BEZ POSKVRNA POC PAN MARIE DAL VYSTAVIT JA(NO) TISONCIK 1903. Napis częściowo nieczytelny. Postument, część dolna. Niski blok, silnie zniszczony. Od frontu mocno uszkodzony relief ze sceną Upadku Chrystusa. Ślady polichromii. Ciało Jezusa w kolorze cielistym. Tunika w kolorze szarym lub białym. Krzyż brązowy, częściowo uszkodzony. Powyżej widoczna pojedyncza postać rzymskiego żołnierza. Kolor ciała cielisty, tunika żółta i biała. Postument postawiony na płycie kamiennej. Otoczenie. Wolnostojąca przy drodze. Ogrodzona srebrnym metalowym płotem. Lokalna tradycja. Pręty mocujące daszek i płotek ozdobione są girlandami ze sztucznymi białymi i różowymi kwiatami. Cztery wysokie tuje. Dawniej śpiewano tu majówki, schodzili się ludzie, bo to najpiękniejsza figura maryjna - jak twierdzi jedna z mieszkanek. Obecnie nie ma kto chodzić, starsi modlą się w domach. Figura stanowiła tradycyjne miejsce odbywających się procesji na Boże Ciało i stację Drogi Krzyżowej.

4. Kamienna kapliczka słupowa z rzeźbą  koronacji Matki Bożej przez Trójcę Świętą, 1866 r., f. Józef i Maria Sopczak [ W ogrodzie posesji nr 249]  

Wygląd. Kapliczka wykonana z piaskowca, polichromowana, przedstawia pełnoplastyczną rzeźbę Trójcy Świętej koronującą Matkę Bożą. Posadowiona na wysokim filarze na bazie. Kapliczka wysoka na ok. 3 m,  stan średni. Rzeźba pełnoplastyczna. Po prawej stronie Bóg Ojciec w błękitnej tunice i brązowym płaszczu z pomarańczowymi lamówkami, spiętym okrągłą broszą, z metalowym berłem w lewej dłoni, bosy. Głowa otoczona trójkątnym, czarnym, metalowym nimbem. Po lewej stronie Jezus, za głową nimb z czterech  metalowych promieni, z przysłoniętą białym suknem dolną częścią ciała, w prawej ręce brązowy metalowy krzyż. Powyżej Duch Święty w postaci białego gołębia z rozpostartymi skrzydłami, z nimbem z 4 czarnych metalowych promieni. Bóg Ojciec i Syn Boży trzymają dużą koronę nad głową Matki Bożej, klęczącą na białych chmurach. Maria w białej sukni i płaszczu. Dłonie złożone w geście modlitewnym. Poniżej dwie uskrzydlone główki. Wszystkie odkryte części ciała postaci w kolorze cielistym o odcieniu różowym, włosy, wąsy i brody brązowe.  Postument. Filar  zwężający się ku górze, zakończony kapitelem i szerokim abakusem w formie gzymsu.  Malowany na biało, z brązowym paskiem przy brzegach. U góry trzonu znajdują się dwie uskrzydlone główki z białymi skrzydełkami. Od frontu napis: KU CTI A CHVALE SVATEJ TROJICI TUTO STATUU JOZEF SOPCZAK A MARIA MANZELKA JEHO VIFUNDOVAT DALI   Podstawa postumentu. Baza filaru w formie brązowego bloku o profilowanych półokrągło bokach. Data: 1866. Otoczenie. Przy drodze, w ogrodzie otoczonym drewnianym, brązowym płotem. Placyk przy słupie wypełniony kostką i drobnym żwirem, a otoczenie obsadzono roślinami. Tradycja lokalna. Rzeźba ozdobiona girlandą w formie serca złożoną z dużych sztucznych kwiatów z tkaniny w kolorach białym i bordowym. Jest to ostatnia rzeźba w tej części wsi, tu kończyły kiedyś się procesje Drogi Krzyżowej i Bożego Ciała. Obecnie procesje nie dochodzą to tej figury. Niegdyś miejsce modlitw w czasie majówek. Według lokalnych informatorów fundatorzy byli bezdzietnym małżeństwem, które zdecydowało się wyemigrować do Stanów Zjednoczonych. Chcieli pozostawić po sobie trwały ślad w rodzinnej miejscowości w postaci tej kapliczki. 

3. Kamienna kapliczka słupowa z figurą św. Floriana,  1800 r.,  Wojciech Jurcazak  [Naprzeciw domu nr 209]

Wygląd. Kamienna figura św. Floriana na profilowanym filarze zwężającym się ku górze, na wysokiej bazie i z kapitelem w formie gzymsu. W płytkiej niszy trzonu  umieszczony wtórnie krucyfiks z drewna i metalu. Baza z napisami inskrypcyjnymi. Obiekt z piaskowca, ok. 3,5 m, polichromowany, stan zły, wymaga renowacji. Napis na tylnej ścianie świadczy o wykonaniu w znanym zakładzie kamieniarskim w Białym Potoku. Pełnoplastyczna figura.  Św. Florian, stoi, twarz i ręce świętego różowe, oczy białe, na głowie srebrny hełm, srebrna zbroja, biała tunika z żółtymi pasami, brązowy płaszcz, srebrne buty z cholewami. W prawej ręce trzyma brązowe naczynie, wylewając  wodę.  Lewą ręką obejmuje zwinięty sztandar ze złotym pomponem, bez drzewca. Figurę osłania daszek półokrągły, metalowy, malowany.   Postument część górna. Trzon filaru wysoki, z uskokami po bokach, zwężający się  ku górze, malowany  na biało z kremowymi pasami po bokach. Od frontu na górze zniszczony krucyfiks z drewna i metalu. Na ścianach bocznych rzeźbione rozetki. Z tyłu inskrypcja: FECIT GEORGUS BELOPOTOCKY. Postument część dolna. Niski blok kamienny. Z przodu biały napis inskrypcyjny: TATO FIGURA S.FLORIANA VISTAVENA ANNO 1800 DAL VISTAVIT VOJTEK IURCZAZAK OCTOBRI 30 DNI. Posadowiony jest na kamiennej płycie. Otoczenie. Obiekt ogrodzony jest oryginalnym kamiennym płotem, składającym się z trzech czteroarkadowych segmentów i jednego pełnego bloku z tyłu, spiętych metalowymi klamrami. Tradycja lokalna. Figura ozdobiona jest od przodu girlandami kwiatów w kolorze różowym, owiniętymi ciasno wokół prętów mocujących daszek. Co kilka lat przechodziła tędy procesja Bożego Ciała, na którą mieszkańcy okolicznych domów przygotowywali ołtarz, a podczas Drogi krzyżowej prowadzonej przez wieś, tu znajduje się  jedna z jej stacji.

2. Kamienna kapliczka słupowa z figurą Chrystusa - Ecce Homo, 1761 r.  [Naprzeciw domu nr 101]

Wygląd. Figura postawiona na filarze z reliefowymi przedstawieniami 4 świętych na trzonie i inskrypcją w dolnej części.. Wykonana z piaskowca, polichromowana. Wysokość ok. 2,5 m., stan bardzo dobry. Pełnoplastyczna figura. Figura Chrystusa - Ecce Homo, ciemne włosy i broda, złota korona cierniowa na skroniach.  Półnagie ciało  przykrywa  białe perizonium i płaszcz ciemnoczerwony z żółtą podszewką. Dłonie skrępowane żółtym sznurem. W prawej dłoni metalowa złota gałązka. Nakryta niebieskim, blaszanym daszkiem zwieńczonym krzyżem. Postument część górna. Od frontu  relief Matki Bożej Bolesnej z mieczem przebijającym pierś. Ubrana w białą suknię ze złotą lamówką u szyi, niebieski długi płaszcz, brązowe buty. Dłonie złożone do modlitwy. Napis: S. MARIA. Poniżej dwie główki aniołów. Pod nimi relief św. Macieja,  klęczy, włosy i broda jasnobrązowe, tunika żółta, płaszcz w dwóch odcieniach zielonego, brązowe buty. W lewej ręce topór. Na prawo relief  św. Marcina ubranego w białą komżę i czarny płaszcz, którym okrywa głowę klęczącego żebraka w białej przepasce. Biskup ze złotą mitrą na głowie, w lewej ręce złoty pastorał. Napis: S. MARTINUS.  Po lewej stronie św. Florian, na głowie srebrny hełm z pióropuszem z trzema ciemnozielonymi piórami. Ubrany w srebrną zbroję, krótką szarą tunikę, szare, wysokie buty. W prawej ręce trzyma zwinięty sztandar, w lewej brązowe naczynie z wodą wylewaną na płonący dom. Napis: S. FLORIANUS. Postument część dolna. Blok kamienny z napisem fundacyjnym. S.MADHEUS CURAVITEVER HANC STATUAM IN HONOREM CHRISTI MATHIAS KRUSLAK …ANNES KRUSLAK ANO DNI 1761 JU 19 MAI. Po bokach  wyraźne woluty, bez polichromii. Otoczenie. Przy drodze. Zachowany mur z 3 prześwitami półkoliście zwieńczonymi, wykonany z kamienia, cztery segmenty spięto metalowymi klamrami. Tradycja lokalna. Kapliczka ozdobiona jest girlandą z kwiatów z tkaniny w kolorach czerwonym i niebieskim, owiniętą wokół pionowych prętów podtrzymujących daszek i położoną na gzymsie pod stopami figury Chrystusa. Przy kapliczce odprawia się jedną ze stacji podczas Drogi Krzyżowej oraz ołtarz procesji Bożego Ciała.

1. Kamienna kapliczka słupowa z figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, 1760 r.,  [na zachód od drogi nr 7 w kierunku granicy]

Wygląd. Kamienna figura na dwuczęściowym postumencie słupowym. W górnej części postumentu reliefy dwóch świętych, w dolnej -  pięciu.  Obiekt polichromowany, z piaskowca, wysokość około 5 metrów. Odnowiony, stan bardzo dobry. Pełnoplastyczna figura. Figura NMP Niepokalanie Poczętej, z metalowym nimbem z 12 złotymi gwiazdami.  Ubrana w białą suknię, niebieski płaszcz, przepasana wąską szarfą. Stoi na zielonym globie, prawą stopą przydeptuje głowę węża, trzymającego czerwone jabłko, lewą opiera na żółtym półksiężycu. Po obu stronach figury pełnoplastyczne rzeźby klęczących aniołów z przepaskami na biodrach. Postument część  górna. Od frontu  relief św. Jana Nepomucena. Czarny biret i sutanna, biała komża i jasnobrązowa peleryna, buty jasnobrązowe. Krucyfiks oparty o prawe ramię, złoty nimb. W lewej ręce liść palmy. Napis S. IOANES NEPOMUCEN nad reliefem, pod: CURAVIT IOANNES BARANAK DIVAE MATRISI HONOR MDCCLX 23 OCTOBRIS. Z tyłu  św. Jan Chrzciciel  z brązowym krzyżem, z czerwoną chorągwią w lewej ręce, prawą wskazuje baranka leżącego u jego stóp. Nad głową napis: S. IOANNES PAPSDIA , niżej: 1760. Po obu bokach woluty i kwietne festony.   Postument część dolna. Od frontu reliefy z wyobrażeniem trzech świętych, od lewej św. Sebastian, św. Rozalia i św. Roch. Nad nimi główka aniołka.  Św. Sebastian przywiązany do drzewa z zawiązanymi do tyłu rękoma. Św. Rozalia w pozycji leżącej, w lewej trzyma brązowy krzyż. Ubrana  w pomarańczową suknię  i czerwony płaszcz, na głowie wianek z czerwonych róż. Św. Roch stoi w zielonej, szacie, w brązowych butach, z laską pielgrzymią w lewej ręce, prawą wskazując na  czerwone znamię dżumy. Nad postaciami napisy S. SEBASTIAN, S. RASALIA, S. ROCHUS. Z tyłu umieszczono reliefowe przedstawienia św. Andrzeja i Józefa, podpisanych S. ANDREAS, S. IOSEPHUS.  Ustawiono na wąskim cokole z naturalnej szerokiej płyty kamiennej wykonanej z  piaskowca, która położona jest  na wysokiej betonowej bazie. Położenie. W pasie przydrożnym drogi nr 7. Tradycja lokalna. Na kapliczce 3 różne kompozycje ze sztucznych kwiatów z tkaniny. Wokół liczne nasadzenia roślin świadczące o troskliwej opiece miejscowych gospodarzy i żywej tradycji tego miejsca. W przeszłości odbywały się tutaj majówki oraz procesje w czasie Bożego Ciała. Figura NMP w otoczeniu 3 świętych służących ochronie przed epidemiami może świadczyć o pierwotnej funkcji słupa morowego.

WYBRANE KAPLICZKI, KRZYŻE I DZWONNICE W CHYŻNEM

Zadanie obejmuje identyfikację i dokumentację wybranych przydrożnych kapliczek, krzyży, dzwonnic na terenie polskiej Orawy.  W miejscowości Chyżne zidentyfikowano 21 obiektów małej architektury sakralnej, w tym 2 dzwonnice, 4 kamienne krucyfiksy słupowe, 6 kamiennych figur na słupie, 1 kapliczki wnękowe, 6 kapliczek oszklonych, 1 krzyż betonowy, 1 kapliczkę drewnianą na drzewie. Najstarsze są  kamienne figury i krucyfiksy z XVIII i XIX wieku: położona przy drodze E6 figura na słupie Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej z 1760 roku oraz rok młodsza figura na słupie Chrystusa w typie Ecce Homo oraz kamienna figura Matki Bożej Częstochowskiej z 1778 r., umieszczona w oszklonej wnęce dzwonnicy w zachodniej części Chyżnego. Z pierwszej połowy XIX wieku pochodzą kamienne kapliczki słupowe zwieńczone figurą św. Floriana (1800 r.), jedyne takie przedstawienie pełnoplastyczne zachowane na Orawie,  św. Jana Nepomucena (1823 r.) przy kościele.. Warte obejrzenia są także słupowe krucyfiksy, z których najstarszy datowany jest na rok 1823 przy drodze nr 7 w okolicy granicy ze Słowacją,  drugi  z 1889 r. - odnowiony - położony jest  w lesie przy starym trakcie  na Słowację, w miejscu dawnego górnego młyna. Kolejne dwa znajdują się w części zachodniej wsi, jeden przy drodze nr 7 z roku 1866, drugi niedatowany z przełomu XIX/XX w. przy drodze przez wieś. Dwie dzwonnice loretańskie z przełomu XIX i XX w., do tej pory  są używane, dzwonią z okazji  śmierci mieszkańców i w celu rozganiania burz. Wśród współczesnych kapliczek dominują oszklone obiekty wykonywane w różnej intencji: poświęcone Sercu Jezusowemu, Św. Józefowi i  Matce Bożej. Zachowała się również jedna gablota bez figury w środku. Do dokumentacji fotograficznej w ramach niniejszego zadania wybrano 11 obiektów, 5 kamiennych kapliczek słupowych, 1 kamienny krzyż słupowy, 1 dzwonnicę z zachodniej części wsi, a także 1 krzyż betonowy słupowy z czasów II wojny światowej oraz 3 współczesne kapliczki przydomowe oszklone, posiadające interesujące konteksty kulturowe i religijne. Według informacji uzyskanych od mieszkańców miejscowości, kapliczki były otoczone powszechną czcią i pełniły ważną rolę w życiu codziennym tych wsi.  Do niedawna odbywały się tam procesje na drogę krzyżową i Boże Ciało, które przechodziły przez wieś na zmianę, raz przez jej wschodnią część, raz  przez zachodnią, a raz na Zawodzie i do Bugaju. W czasie drogi krzyżowej w procesji uczestniczyła młodzież przebrana za postacie z Ewangelii. Przy wielu kapliczkach odprawiano majówki oraz nabożeństwa różańcowe w październiku. Wciąż zachowana jest żywa tradycja wokół tych obiektów. Dzwonnice nadal dzwonią w razie śmierci mieszkańców lub w celu rozgonienia chmur gradowych. Kapliczki są bogato ozdobione kwiatami sztucznymi i naturalnymi, a o ich otoczenie dbają kolejne pokolenia rodzin, na posesjach których stoją kapliczki.  Z projektu wyłączono obiekty małej architektury sakralnej znajdujące się na nekropoliach lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie, które były przedmiotem odrębnego projektu w roku 2021 oraz figury i krzyże znajdujące się bezpośrednio w otoczeniu kościołów.

Chyżne

FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA

FUNDACJA PRZESTRZENIE DZIEDZICTWA

Skontaktuj się z nami:

Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa

e-mail: fundacjapd[at]protonmail.com

tel. +48 12 00000000

Copyright by FUNDACJA PRZESTRZENIE  DZIEDZICTWA 2019-2020 – All rights reserved